Mapa web
Youtube
Instagram
Campus UNED

O director de UNED Ourense publica un libro sobre a purga dos mestres masóns da Coruña polos sublevados

26 de junio de 2020

Jesús Manuel García estuda a represión física e administrativa que sufriron docentes e outros acusados de pertencer a esas sociedades,  obra que se presentará o día 1 de xullo no Liceo de Ourense, ás 20.00 horas   

OURENSE, de xuño de 2020.- O director do Centro Asociado á UNED en Ourense e a súa Aula Universitaria da Rúa, Jesús Manuel García Díaz, acaba de ver publicado un novo libro de historia contemporánea baixo o título Docentes e masóns. Depuracións e represión no noroeste de Galicia tras o golpe franquista. Esta obra, editada polo selo Masónica, trata sobre a purga que o primeiro franquismo levou a cabo cos mestres masones ou acusados de ser hiramitas na provincia coruñesa. Trátase de estudar ao reducido grupo de docentes dos que aparece constancia na documentación que se conserva nos expedientes gardados no Arquivo Xeral da Administración  (AGA) situado en Alcalá de Henares, Madrid. O libro será presentado o día 1 de xullo no Salón Nobre do Liceo de Ourense, ás 20.00 horas.

“Este traballo reflectido no novo libro céntrase no estudo de cinco mestres que sufriron purga física e administrativa polos sublevados. É deter a mirada nun apéndice tratado de modo moi xenérico nun traballo anterior de maior envergadura cal foi a miña tese doutoramento sobre a depuración de todo o corpo docente de Primaria nesa provincia”, di o autor daquela investigación, pola que recibiu o Premio Luis Tilve 2018.

Este novo libro está prologado polo profesor doutor Alfonso Cid Sabucedo, da Facultade de Ciencias dá Educación da Universidade de Vigo. O doutor García Díaz ofrece na introdución do seu traballo un esbozo da escola republicana e o forte contraste, por oposta, que ofrecía a escola franquista. A continuación céntrase na masonería na provincia da Coruña, cuxa capital representaba o símbolo da República en Galicia “o que facía dela un referente tamén no resto de España porque tiña un concello de gran prestixio liberal e progresista”, indica o director de UNED Ourense. Esta foi a principal provincia galega no que a masonería refírese, con talleres simbólicos na propia cidade herculina, en Santiago e en Ferrol. Aquela masonería galega distinguíase pola firme defensa do laicismo, o republicanismo e o librepensamiento. A historia da Coruña estivo moi vencellada á masonería especulativa desde o século XVIII ata o XX.

Neste libro, o doutor García Díaz expón a represión levada a cabo polos sublevados contra os mestres masones, que hai que englobala no contexto xeral da purga de todos os mestres de escola da provincia e de toda España. Galicia pasou a ser unha especie de gran campo de experimentación dun novo modelo político. A Guerra Civil foi para o franquismo o seu mito fundacional, de aí a súa presenza “abafadora e obsesiva ao longo de case todo este período”. O rápido triunfo do golpe de estado en terras galegas confirma, en palabras de Martínez Pereda, a mitificación da resistencia dos republicanos, unha “desproporcionada valoración dás potencialidades dá perigosidade do inimigo”. A represión polos sublevados estenderíase a toda a sociedade. Como o golpe do 18 de xullo non tiña marcha atrás, impuxo substituír aos gobernadores civís, sendo asasinados os catro de Galicia.

Foi unha represión extralegal, como sinala C. Mir, debida tamén a intereses de “un sector da España rebelde que, sobre todo no mundo rural, predominante entón, mostrouse favorable tanto á eliminación de adversarios políticos como á resolución de vellas querelas que o contexto da ocupación militar axudou a saldar”. A represión é o aspecto fundamental dos extremos que caracterizan o réxime de Franco. Os obxectivos iniciais apuntaban á destrución parcial de resistentes e opositores, forzados ao exilio, encarcerados ou asasinados. Tras a contenda produciuse a distinción dos españois entre afectos e desafectos, o que perpetuou o “espírito de guerra” durante decenios, no que se constituíu como réxime autoritario. Franco institucionalizou a vinganza para os vencidos, o inimigo vermello que roubaba, asasinaba, destruía a familia rompendo as “bases cristiás dos tradicionais lazos paternales cos señores”. Tales inimigos non serían españois auténticos para un Estado que, #ante a necesidade de gañar a guerra e mobilizar ao pobo, usou un poderoso aparello de propaganda e política informativa valéndose da censura.

Os profesionais do Maxisterio nacional non quedaron alleos á represión física neses primeiros meses tras a sublevación, durante e despois da guerra. A súa represalia tivo varias fases co asasinato, ao comezo do Movemento, de profesionais con responsabilidade política ou sindical na República, xefas ou masones. Outros foron encarcerados e un terceiro nivel pasaría a ser depurado administrativamente. Esas implicacións políticas de moitos educadores leváronlles ao cárcere, ao desterro ou á morte. E co fin da guerra, a súa depuración afastaría a varios das aulas.

O franquismo desmontou o edificio educativo republicano e purgó aos mestres para que, como sucedeu con outros profesionais, servise de escarmento ao resto dos españois. Desprezou o gran investimento en capital humano ata entón. Nas primeiras semanas de guerra houbo mestres executados en distintas zonas de España. Só na Coruña a documentación fálanos de polo menos 22.

Jesús Manuel García resume neste libro a estrutura do aparello depurador aplicado aos mestres das escolas primarias para logo deterse nos mestres acusados de masones. A represión levada a cabo de modo salvaxe polos sublevados fixo fincapé nas logias masónicas dado que unha das leis básicas sobre as que pivotaba dita represión durante a posguerra incluía no seu enunciado á masonería, equiparándoa ao perigo comunista. O devandito perigo é un mito, como desvelan as investigacións máis recentes, pois non houbo tal conspiración, dado que como sinala Francisco Sánchez Pérez, hoxe sabemos que os comunistas non querían a revolución social á altura de 1936. Fernando Hernández Sánchez indica que o anticomunismo serviu para lexitimar a insurreción contra o goberno lexítimo, pois xa o norteamericano Herbert R. Southworth manifestaba anos atrás que de todos os argumentos empregados polos sublevados, o máis enrevesado e absurdo era o do perigo comunista, no senso de que o Partido Comunista de España estaría confabulado cos socialistas e ata cos anarquistas, e cos   socialistas e comunistas estranxeiros e os líderes da Komintern tramando unha rebelión armada para apoderarse do goberno do país. Este tipo de propaganda de cargar as culpas ao perigo comunista deuse igualmente na España de Primo de Rivera e na Alemaña nazi.

Mestres acusados de iramitas na Coruña foron Rafael Fernández Casas, Enrique Gippini Escoda, José María Pita Cendán, Pedro Minchón Minchón, Antonio Conde Asperot, Jesús Mejuto Vázquez, José Martínez Virel e Antonio Alcántara Santos. Na documentación aparece o nome dunha mestra, Genoveva Padín Guerra, de Santiago, á que se lle imputou defender a bondade da masonería. En definitiva, sinala o director de UNED Ourense, este estudo, do mesmo xeito que o anterior citado, demostran unha das épocas máis negras da historia contemporánea de España, que non se debe esquecer senón ter moi presente para que nada daquilo chegue a producir na nosa sociedade actual tan convulsa, a máis mínima tentación de repetilo. “É unha realidade que non se pode esconder, feitos certos, indubitados. Grazas á investigación que se está facendo desde os últimos 30 anos, os historiadores máis rigorosos demostran a serie de mitos que o franquismo inoculó na sociedade do seu tempo, consolidando argumentarios que, por desgraza, permanecen hoxe coa mensaxe actualizada. Por iso que hai que coñecer ben a nosa historia para non tragar coa primeira mensaxe interesada que nos queiran dar", manifestou Jesús Manuel García.

UNED Ourense

Comunicación

Carretera de Vigo Torres do Pino  s/n Baixo 32001 Ourense - . Tel. 988371444 info@ourense.uned.es